ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ

Στα χνάρια του Ταμερλάνου...

Ο ρόλος της Κεντρικής Ασίας ως ο αγωγός ανάμεσα στους πολιτισμούς συμβολίζεται με τον Δρόμο του Μεταξιού, μέσω του οποίου οι μεγάλοι πολιτισμοί της Ανατολής και της Δύσης συναντήθηκαν και αντάλλαξαν μεταξύ τους στοιχεία. Όμως, η Κεντρική Ασία ήταν και είναι κάτι περισσότερο από απλά ο ενδιάμεσος σταθμός και η ιστορία της είναι κάτι περισσότερο από μια συγκέντρωση των πολιτισμικών στοιχείων της Ευρώπης και της Ασίας.

Ο πύργος στο Gonbad-e Kavus, καθ’ οδόν για τα σύνορα με το Τουρκμενιστάν, είναι ένα απομεινάρι της περσικής δυναστείας των Ziyarids (10ος αι. μ.Χ.).

Η τριήμερη διάσχιση του Βόρειου Ιράν μας θύμισε τα ήσυχα χωριά και την καθημερινότητα της υπαίθρου που δυο χρόνια πριν είχαμε πολύ καλά γνωρίσει.

Στους πρόποδες της οροσειράς Kopet Dag και λίγα μόλις χιλιόμετρα από τα Ιρανικά σύνορα βρίσκεται το Ashgabat, η «Πόλη της Αγάπης». Το λευκό μάρμαρο αστράφτει από χιλιόμετρα μακριά.

Η κάποτε περιθωριοποιημένη, τεράστια σε έκταση και ξεχασμένη πρωτεύουσα της ερημικής πρώην Σοβιετικής Δημοκρατίας, έχει πλέον υποστεί φοβερές αλλαγές από την Ανεξαρτησία της.

Στο πάρκο της Ανεξαρτησίας υπάρχει ένα (ακόμη) άγαλμα του εκκεντρικού πρώην ηγέτη της χώρας Saparmyrat Niyazov.

Αφού έγινε Πρόεδρος του Τουρκμενιστάν το 1991, μετονόμασε το Κομμουνιστικό Κόμμα σε Δημοκρατικό Κόμμα του Τουρκμενιστάν, αλλά μάλλον μόνο στη θεωρία ήταν δημοκράτης, αφού κατήργησε όλα τα άλλα Κόμματα. Στη συνέχεια, αυτοανακηρύχθηκε Turkmenbashi (πατέρας των Τουρκμένων), και υιοθέτησε το σλόγκαν «Λαός, Έθνος, Εγώ».

Υποσχέθηκε στο λαό απόλυτη ευημερία, που βασιζόταν στα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της περιοχής, λέγοντας πως η χώρα θα έχει την ίδια ανάπτυξη με το Κουβέιτ. Το Ashgabat και οι μεγάλες πόλεις βρίσκονται σε καλό δρόμο, για τους θεσμούς στη χώρα διατηρώ μια επιφύλαξη.

Πάρκα, σιντριβάνια, κυβερνητικά μέγαρα και εντυπωσιακές πολυκατοικίες (για τους λίγους) περιλαμβάνει το, εντυπωσιακό ομολογουμένως, κέντρο της ασιατικής αυτής πρωτεύουσας.

Το τζαμί Ertogrul Gazi χτίστηκε το 1998 και είναι αφιερωμένο στον πατέρα του Osman Α’, του ιδρυτή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Έχει παρόμοια εμφάνιση με το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη. Είναι καλυμμένο με λευκό μάρμαρο και χωράει 5.000 πιστούς.

Πρωτευουσιάνες. Λίγο δύσκολο να σου ποζάρουν. Αν μπεις και συ ανάμεσά τους, κάτι γίνεται…

Το πιο «in» cafe-bar της πρωτεύουσας. Γενναίες δόσεις τουρκμένικου beat κάτω από τα θεόρατα πλατάνια.

Το Ashgabat ισοπεδώθηκε το 1948 από ένα φονικό σεισμό 9 Ρίχτερ που σκότωσε πάνω από 110.000 ανθρώπους, τα 2/3 του συνολικού πληθυσμού. Μετά από αυτό η πόλη άρχισε να ξαναχτίζεται. Το 1991 έγινε πρωτεύουσα του ανεξάρτητου πλέον Τουρκμενιστάν.

Η γλώσσα μοιάζει πολύ με εκείνη των Αζέρων, ενώ υπήρχε και τουρκμένικη λογοτεχνία μέχρι τα μέσα του 18ου αι. Ο Pyragy Magtymguly υπήρξε ο μεγαλύτερος πνευματικός άνθρωπος του τόπου. Προς τιμήν του υπάρχουν δρόμοι, αγάλματα, ακόμη και πανεπιστήμιο ολόκληρο.

Δίπλα από αυτό το σιντριβάνι υπήρχε μια κίτς αψίδα με ένα χρυσό άγαλμα 12 μ. του Niyazov στην κορυφή, που περιστρέφονταν ακολουθώντας την πορεία του ήλιου. Πολύ ήθελα να το δω αυτό το θέαμα. Λίγους μήνες πριν την επίσκεψή μας αυτό το μνημείο αφαιρέθηκε, σε μια προσπάθεια της νέας κυβέρνησης να εξαλείψει τις υπερβολές στην προσωπολατρεία του πρώην ηγέτη.

Πρόεδρος της χώρας από το 2007 ήταν ο Gurbanguly Berdimuhamedov. Όλα τα κυβερνητικά κτίρια είχαν τη φωτογραφία του. Στις εκλογές του 2012 πήρε ποσοστό 97%. Η Δημοκρατία στις δόξες της...

Χωρίς να αποπνέει κάποια ιστορικότητα το Ashgabat εξασφαλίζει μια πολύ ευχάριστη διήμερη παραμονή στον επισκέπτη.Στοιχεία ισλαμικής αρχιτεκτονικής και σοβιετικής αυστηρότητας αναμιγνύονται με επιτυχία στα σύγχρονα οικοδομήματα.

Οι δυτικές τέχνες πέρασαν δύσκολες μέρες. Πίσω από μια φαινομενικά εθνικιστική στάση που καλλιεργούνταν από την ηγεσία, κινηματογράφος, όπερα, θέατρο αποθαρρύνονταν από το να παρουσιάζουν οτιδήποτε δεν πρόβαλε ξεκάθαρα την τουρκμένικη παράδοση.

Η νύχτα δεν διαφέρει και πολύ από τη μέρα. Με τόσους φυσικούς πόρους κάτω από τη γη (και τέτοια σπατάλη), σαν ανέκδοτο τα προηγούμενα χρόνια αναφέρονταν πως τα πετρογκάζ στο Τουρκμενιστάν δεν έσβηναν ποτέ. Τα σπίρτα ήταν ακριβότερα από το γκάζι…

Δεν υπάρχει σημείο στις κεντρικές λεωφόρους που να μην είναι λουσμένο στο φως και η βόλτα στους έρημους δρόμους, αργά τη νύχτα, είναι μια ξεχωριστή εμπειρία.

Το ίδιο ευχάριστο είναι και το επόμενο πρωί, τουλάχιστον πριν το θερμόμετρο 45αρίσει…

Το Kipchak Mosque βρίσκεται 7 χλμ. δυτικά από το κέντρο  Έχει βρεθεί στο κέντρο διαφωνιών, καθώς στους τοίχους του αναγράφονται εκτός από στίχους του Κορανίου, αποσπάσματα από το Rukhnama το βιβλίο του Niyazov, «Πνευματικό Οδηγό» για τους πολίτες.

Μείναμε με τις καλύτερες αναμνήσεις από το Ashgabat (αν και παρά λίγο να μας συλλάβουν γιατί φωτογραφίζαμε ένα κυβερνητικό κτίριο). Η πιο περίεργη πόλη που έχουμε επισκεφτεί, μια ακραιφνώς σουρεαλιστική εμπειρία, ο απόλυτος (κιτς;;;) «Φαραωνισμός» στη μέση της ερήμου.

Η επόμενη μέρα μας βρήκε στα προάστια της πρωτεύουσας να προετοιμαζόμαστε για τη διάσχιση των 500 χλμ. της ερήμου Karakum. Με 14 eurocents το λίτρο η βενζίνη, το Τουρκμενιστάν πήρε με άνεση το ρεκόρ που μέχρι εκείνη τη στιγμή κρατούσε η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.

Ιμάντες, λάδια, φλάντζες κεφαλής. Όλο και κάποια ανταλλακτικά θα βρεις στο Bokurdak αν είσαι «ευτυχής» κάτοχος ενός ρωσικού οχήματος.

Μια χαλασμένη (από ηλεκτρικά) Izh Planet σε λίγο άφηνε και πάλι τις δίχρονες πιστονιές της στον αέρα…

Οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν πως οι Τουρκμένοι είναι εκτοπισμένες νομαδικές φυλές που εξέτρεφαν άλογα, οι οποίοι κατέληξαν στις οάσεις της ερήμου Karakum, αλλά και στην Περσία, τη Συρία και την Ανατολία.

Οι κακουχίες της νομαδικής ζωής τους μέσα στην έρημο τους μετέτρεψαν σε μια ξεχωριστή ομάδα ανθρώπων, πολύ πριν το σχηματισμό της Σοβιετικής Ένωσης.

Οι γυναίκες φορούν βαριά, μακριά μέχρι τον αστράγαλο φανταχτερά φορέματα με πολύχρωμα παντελόνια από κάτω. Τα μαλλιά τους είναι συνήθως δεμένα πίσω και καλύπτονται από πολύχρωμα μαντήλια.

Λίγο πριν το μεσημέρι, αλλά με τον ήλιο να καίει για τα καλά, κάναμε μια μικρή στάση στην όαση της Jerbent, στο κέντρο σχεδόν της ερήμου Karakum.

Αν θες να μετρήσεις τα ποσοστά γεννητικότητας σε αυτά τα μέρη, «πάρκαρε» τη μηχανή στο κέντρο του οικισμού!

Το όνομα σημαίνει Μαύρη Άμμος στα τούρκικα και αποτελεί ένα από τα πιο ζεστά σημεία του πλανήτη,… 

…ενώ καταλαμβάνει και το 80%, περίπου, της συνολικής έκτασης της χώρας.

Αποτελεί, δε, ένα από τα πιο αραιοκατοικημένα σημεία του κόσμου, καθώς αντιστοιχεί, μόνο, 1 κάτοικος ανά 6,5 τ.χλμ. !!!

Αν νομίζετε πως το όνομα Darvaza στο χάρτη είναι οικισμός, γελιέστε. Λίγες καλύβες είναι!

Όχι, βόλτα ΔΕΝ τον άφησα να κάνει. Δεχτήκαμε πάντως το κάλεσμά του και λίγο μετά βρισκόμασταν στο…

…«σαλόνι» του σπιτιού τους. Η μάνα μας κέρασε τσάι και πορτοκαλάδα. Ότι είχαν οι άνθρωποι...

Όπως συμβαίνει και με πολλά άλλα Μαυσωλεία, έτσι και σε αυτό της Turabeg Khanym (κόρη του μεγάλου Ουζμπέκου Χαν που εξισλάμισε την περιοχή) κανείς δεν γνωρίζει ποιος είναι θαμμένος εδώ, αν και πολλοί αρχαιολόγοι υποστηρίζουν πως ήταν απλά μία αίθουσα θρόνου του 12ου αι. Οποιαδήποτε και αν είναι η χρησιμότητά του, παραμένει ένα από τα τελειότερα κτίρια της Κεντρικής Ασίας.

Κάτω ακριβώς από το θόλο υπάρχουν 365 κομμάτια φανταχτερών πλακιδίων, που συμβολίζουν τις ημέρες του χρόνου. Οι 24 καμάρες, επίσης κάτω από το θόλο, συμβολίζουν τις ώρες της ημέρας. Οι 12 μεγαλύτερες καμάρες συμβολίζουν τους μήνες του χρόνου και τα 4 μεγάλα παράθυρα τις 4 εβδομάδες του μήνα. Ο θόλος με την Ισλαμική αρχιτεκτονική του είναι μοναδικός και όμοιό του μπορούμε να βρούμε μόνο στο Shiraz, στο Ιράν.

Gutlug Timur Minaret. Διακοσμημένο με στεφάνια από τουβλάκια και λίγα τιρκουάζ πλακάκια, με τα 64μ. ύψος ο μιναρές αυτός είναι από τους ψηλότερους μιναρέδες στην Κεντρική Ασία, αν και δεν είναι όσο ψηλός ήταν καθώς έχει αρχίσει να γέρνει. Ο δρόμος στη συνέχεια μας οδήγησε…

… στην πρωτεύουσα του χανάτου της Khiva. Εκεί υπάρχουν τα ερείπια ενός μεγάλου σταθμού στο Δρόμο του Μεταξιού του 12ου αι. και πρωτεύουσας της αρχαίας Χορεσμίας. Την πόλη ισοπέδωσε, πρώτα, ο Chinggis Khaan το 1221 σε μια από τις πιο αιματηρές σφαγές στην ιστορία της ανθρωπότητας και στη συνέχεια, το 1370, ο Ταμερλάνος.

Μια εξαιρετική μεντρέσα είναι αυτή του Alloquli Khan (1688). Πρόκειται για ένα κολλέγιο της εποχής ή αλλιώς για μια ισλαμική θεολογική σχολή.

Το Kukhna Ark (σημ.: παλιό κάστρο, 1680) είναι ένα εξαιρετικό δείγμα της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής στα τέλη του 17 αι.

Όλη μέρα να γυρνάς στους δρόμους, όλη μέρα θα βρίσκεις καινούργια πράγματα να φωτογραφίζεις!

Παρά το ότι έμεινε ημιτελής ο μιναρές Kalta Minor (σημ.: χαμηλός πύργος) αποτελεί σήμα κατατεθέν για τη Khiva. Το έργο του 19ου αι. προορίζονταν να φτάσει τα 80 μ. ύψος αλλά σταμάτησε στα 29.

Το παζάρι της πόλης κρατάει ακόμα στοιχεία μιας άλλης εποχής και ήταν το πιο «αυθεντικό» από όλα όσα επισκεφτήκαμε στην Κεντρική Ασία.

Η Khiva υπήρξε σημαντικός σταθμός του Δρόμου του Μεταξιού. Υπήρξε επίσης, σημαντική πόλη εμπορίας σκλάβων, τους οποίους έφερναν από την έρημο Karakum ή από τις στέπες και τους πουλούσαν εδώ. Σαν να ακούω τις αλυσίδες τους να σέρνονται στα καλντερίμια. Ανατριχίλα…

Ένα caravanserai του 19ου αι., σταθμός για τις συμφωνίες και τις συναλλαγές των εμπόρων της εποχής εκείνης.

Ο πλούτος που συγκεντρώνονταν από το εμπόριο, έδωσε μερικά όμορφα δείγματα γραφής στα κτίρια της πόλης.

Η Khiva συνδέθηκε με τη σκληρότητα των βαρβάρων και τα δύσκολα ταξίδια μέσα από τις ερήμους και τις στέπες κατά το 19ο αι. Η ατμόσφαιρα στην παλιά πόλη σε κάνει να πιστεύεις πως ένα καραβάνι από καμήλες θα εμφανιστεί όπου να ‘ναι…

Το ιστορικό της κέντρο, σε αντίθεση με τις άλλες πόλεις της Κεντρικής Ασίας, είναι τόσο καλά διατηρημένο και σχεδόν κάθε είδος ζωής έχει εκδιωχθεί έξω από αυτό. Το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων ζει στη νέα πόλη.

Εξαιτίας ενός προγράμματος συντήρησης που εφάρμοσαν οι Σοβιετικοί τις δεκαετίες του '60 και του '70, σήμερα η Khiva είναι μία «πόλη-μουσείο».

Η Μεντρέσα του Islam Hoja, μαζί με τον μιναρέ αποτελούν δύο από τα νεότερα κτίρια στην πόλη, χτισμένα το 1910. Κι αυτή η πρόσοψη είναι στολισμένη με μπλε και άσπρα διακοσμητικά πλακάκια… 

…και όπως και ο μιναρές αντανακλούν τη χαρακτηριστική τεχνοτροπία του πολιτισμού της Χορεσμίας.

Ο Islam Hoja ήταν πολύ μπροστά για την εποχή του. Έδωσε ευρωπαϊκή κατεύθυνση στην εκπαίδευση, έφερε τηλέγραφο στην πόλη, έχτισε νοσοκομείο. Για τη γενναιοδωρία του αυτή οι αρχές του τόπου τον δολοφόνησαν.

Αργά το μεσημέρι βγαίναμε από τα τείχη της Khiva. Ακόμα μετανιώνω που δεν μείναμε ακόμη μια μέρα (αν και νομίζω πως μια βδομάδα είναι καλύτερα)... 

...έτσι ώστε να φωτογραφίσουμε τα πλίνθινα ντουβάρια, όταν αυτά γίνονται κόκκινα από τις ακτίνες του απογευματινού ήλιου.

Την επόμενη μέρα μπαίναμε σε έναν ακόμη σταθμό του δρόμου του μεταξιού, πρωτεύουσα του ομώνυμου χανάτου, την όμορφη Μπουχάρα (σημ.: τυχερό μέρος). Πρώτος μας σταθμός η πλατεία Lyab-i Hauz (σημ.: δίπλα από τη λιμνούλα), σημείο αναφοράς για την πόλη. Χάνια και Μεντρέσες του 17ου αι. βρίσκονται τριγύρω.

Ο Ναστραντίν Χότζας ήταν εκεί να μας υποδεχτεί. Ο δημοφιλής κεντρικός ήρωας σε μύθους, παροιμίες και ανέκδοτα που κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής, υπήρξε προσωπικός φίλος του Ταμερλάνου.

Ο Nadir Divanbegi, Υπουργός Οικονομικών τότε, χρηματοδότησε ένα khanaka, χώρο για τη διαμονή και το διαλογισμό των περιπλανώμενων Σουφιστών (σημ.: οι πρώτες ασκητικές, μυστικιστικές κοινότητες του Ισλάμ). Για «τη δόξα του Αλλάχ», στη συνέχεια, το μετέτρεψε σε Μεντρέσα.

Κινούμενοι δυτικότερα βρεθήκαμε κάτω από τους θόλους της παλιάς σκεπαστής αγοράς. 

Kalon minaret. Ήταν, πιθανώς, το ψηλότερο κτίριο στην Κεντρική Ασία (σηµ.: σπουδαίο στα Τατζίκικα). Εντυπωσιακό έργο, µε 47 µ. ύψος. Στα 850 χρόνια που πέρασαν δεν χρειάστηκε ποτέ συντήρηση ή επισκευή, παρά µόνο κάποιες μικροδιορθώσεις. Ο Chinggis Khaan εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ όταν το είδε, που διέταξε τους στρατιώτες του να μην το πειράξουν. Τα 14 διακοσµητικά στεφάνια του, ήταν τα πρώτα που απέκτησαν µπλε γυαλιστερά πλακάκια, από τα οποία γέμισε, αργότερα, όλη η Κεντρική Ασία.

Η Μεντρέσα του εγγονού του Ταμερλάνου Ulughbeg (1417) είναι το μόνο μνημείο αυτού του μεγέθους που διασώθηκε στη Μπουχάρα, από τη δυναστεία των Τιμουριδών.

Η Μεντρέσα του Abdul Aziz Khan (1652), αν και έμεινε ημιτελής,  διακρίνεται για τον πλούσιο εξωτερικό διάκοσμο.

Είδη λαϊκής τέχνης στην υπαίθρια αγορά της πόλης.

Μια Μπουχάρα. Κοραλομπορντοροδοκόκκινη.

Παλιές ξύλινες πόρτες...

...βρίσκονται συνέχεια μπροστά σου...

...καθ' όσο περιφέρεσαι...

...στους δρόμους και τα σοκάκια...

...της παλιάς πόλης (eski shahar), στη Μπουχάρα.

Είναι προφανές ότι η καλλιτεχνική μου έμπνευση εξαντλείται αρκετά γρήγορα...

Το Ark, η περιτειχισμένη βασιλική ακρόπολη στο κέντρο της Μπουχάρα, είναι ένα σημείο που κατοικείται συνεχώς από τον 5ο αι. μ.Χ. Ο Κόκκινος Στρατός το βομβάρδισε (και σχεδόν το ισοπέδωσε) το 1920.

Σε πολλά κεντροασιατικά τζαμιά, όπως στο Bolo-Hauz, συναντούμε μια διαφορετική αρχιτεκτονική από το ισλαμικό στυλ άλλων τζαμιών.

Στην είσοδο διακρίνουμε μία επίπεδη οροφή, περίτεχνα διακοσμημένη και ζωγραφισμένη με έντονα χρώματα, που υποστηρίζεται από 20 σκαλιστές, ξύλινες κολώνες.

Χτίστηκε το 1718 και αποτέλεσε τον επίσημο χώρο προσευχής για τον εμίρη της εποχής εκείνης.

Ακόμα και σήμερα καλύπτει τις λατρευτικές ανάγκες ενός μέρους του πληθυσμού της Μπουχάρα και είναι τόσο όμορφο που μια επίσκεψη σε αυτό θεωρείται επιβεβλημένη.

Μικρά εργαστήρια ειδών λαϊκής τέχνης…

…βρίσκονται μέσα στη σκεπαστή αγορά του Kukluk. 

Πόσο μπορείς να αντισταθείς σε ένα παιδικό χαμόγελο, για πες μου…

Στο ιστορικό κέντρο δεσπόζει η Μεντρέσα Mir-i-Arab (16ος αι.), με τους μπλε θόλους και την εξαιρετική δουλειά στο διάκοσμο.

Ο μιναρές του Hoja Gaukushan και η ομώνυμη Μεντρέσα ακριβώς δίπλα, είναι δύο ακόμα εξαιρετικά δείγματα των ντόπιων καλλιτεχνών του 16ου αι.

Το πρωί της τρίτης μέρας και λίγο πριν αναχωρήσουμε από τη Bukhara, επισκεφτήκαμε το Chor-Bakr στο χωριό Sumitan, καμιά δεκαριά χιλιόμετρα μακρύτερα. Είναι μία «νεκρόπολη» ή αλλιώς «πόλη από Μαυσωλεία».

Κανείς δεν γνωρίζει για ποιόν φτιάχτηκε. Η ιστορία που διηγούνται οι ντόπιοι είναι αυτή που λέει πως φτιάχτηκε για τον Abu-Bakr, αφοσιωμένο φίλο του Προφήτη Μωάμεθ και την οικογένειά του.

Δύο είναι τα πιο επιβλητικά κτίρια, ένα τζαμί και ένα khanaka. Όλα τα υπόλοιπα είναι μικρά μαυσωλεία και τάφοι.

Αυτή ήταν η Μπουχάρα. Στον ψηλότερο από τους πολυάριθμους μιναρέδες της, ανέβηκε κάποτε ο αμόρφωτος Chinggis Khaan και έκανε κήρυγμα στο εκκλησίασμα. Το μήνυμά του ήταν το εξής: «Εγώ είμαι η τιμωρία του Θεού στα αμαρτήματά σας». Ένας τόσο σοκαριστικός ψυχολογικός πόλεμος είναι πιθανότατα μοναδικός στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Δεν φαντάζεστε πόση ζέστη μπορεί να κάνει. Ο ήλιος από τις 2 μέχρι τις 4 το μεσημέρι, έκανε την οδήγηση απαγορευτική.

Ο δρόμος για τη Σαμαρκάνδη μας περνούσε και πάλι από μια έρημο, αυτή τη φορά ήταν η Kyzylkum (σημ.: Κόκκινη Άμμος στις τούρκικες διαλέκτους).

Η Μαρακάντα (για τους Αρχαίους Έλληνες) είναι ένας από τους παλαιότερους μόνιμα κατοικημένους τόπους της Κεντρικής Ασίας και βρίσκεται στο σημείο της αρχαίας Afrasiab (7ος αι. π.Χ.). Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κατέλαβε το 329 π.Χ. την πρωτεύουσα της Σογδιανής, ήταν ήδη μία κοσμοπολίτικη πόλη. Ο ίδιος είπε: «Ότι είχα ακούσει για τη Μαρακάντα είναι αλήθεια, μόνο που είναι πιο όμορφη από ότι είχα φανταστεί».

Το μαυσωλείο Guri Amir. Εδώ βρίσκονται αρκετοί τάφοι. Ο Ταμερλάνος το είχε χτίσει μόνο για τους γιους και τους εγγονούς του. Για τον εαυτό του είχε προετοιμάσει άλλο μέρος. Αλλά όταν πέθανε απρόσμενα από πνευμονία στο Καζακστάν, η κρύπτη που είχε φτιάξει ήταν καλυμμένη με χιόνι, οπότε αναγκαστικά έθαψαν και τον αυτοκράτορα εδώ.

Κατά τη διάρκεια της Βασιλείας του ο Ταμερλάνος λεηλάτησε θησαυρούς, συνέλαβε τεχνίτες και τους έφερε στην πρωτεύουσά του τη Σαμαρκάνδη. Η πόλη, σε αντίθεση με τις άλλες κατακτημένες περιοχές του, εξελίχθηκε σε μία σκέτη βιτρίνα θησαυρών και λαμπρότητας. Οι ξένοι επισκέπτες του Ταμερλάνου, όταν έφευγαν έπαιρναν μαζί τους ιστορίες γοητείας αλλά και βαρβαρότητας, οι οποίες έδιναν τροφή στη Δύση για μία απόμακρη Σαμαρκάνδη.

Αλλος ένας μιναρές από τους πολλούς που υπάρχουν στην πόλη. Η μικρή (και βρώμικη) πισίνα, δίπλα, δροσίζει απίστευτα το χώρο.

Στο Ουζμπεκιστάν βρίσκεται η μεγαλύτερη τούρκικη ομάδα εκτός Τουρκίας. Οι Ουζμπέκοι θεωρούνται εξισλαμισμένοι απόγονοι του Chinggis Khaan.

Οι γυναίκες είναι συνήθως ντυμένες με φανταχτερά γυαλιστερά φορέματα μέχρι το γόνατο και παντελόνια από το ίδιο υλικό από κάτω.

Από τα εντυπωσιακότερα αρχιτεκτονικά συμπλέγματα στην Κεντρική Ασία, το Registan ήταν το κέντρο της μεσαιωνικής Σαμαρκάνδης.

Ο Μεντρεσές του Ulughbek (1420), ο Μεντρεσές του Sher Dor (1636) και ο Μεντρεσές του Tilla-Kari (1660) περιβάλλουν μια μεγάλη πλατεία. Η διοίκηση, η λογοτεχνία, η επιστήμη και το Ισλάμ «αποθεώθηκαν» σε αυτή την πόλη για 3 αιώνες.

Το μπλε χρώμα από τα πλακάκια στους «μεντρεσέδες» του Registan δεν φεύγουν από το μυαλό σου όσα χρόνια και να περάσουν.

Ο μπέης Ulugh δημιούργησε εδώ ένα μεγάλο αστεροσκοπείο στις αρχές του 15ου αι., οι εργασίες του οποίου ήταν γνωστές μέχρι και την Ευρώπη. Ισως στην ιστορία να έμεινε πιο ονομαστός ως αστρονόμος, παρά ως πολιτικός άρχοντας της δυναστείας των Τιμουριδών.

Το τζαμί της Bibi-Khanum (1404) ολοκληρώθηκε λίγο πριν το θάνατο του Ταμερλάνου και αποτελούσε το στολίδι της αυτοκρατορίας του. Υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα ισλαμικά κτίρια στον κόσμο, με την πύλη του μόνο να φτάνει τα 35 μ.

Η βιασύνη στην κατασκευή του, τα τούβλα από λάσπη και η σεισμικότητα της περιοχής ήταν οι αιτίες που το μνημείο δεν επέδειξε μεγάλη αντοχή στο χρόνο.

Δυστυχώς, κατέρρευσε το 1897 μετά από σεισμό και αυτό που βλέπουμε σήμερα προέρχεται από μια μεγάλη προσπάθεια ανοικοδόμησης των σοβιετικών.

Ο θρύλος λέει πως η Bibi-Khanum, η Κινέζα γυναίκα του Ταμερλάνου, το έκτισε για να τιμήσει τη νικηφόρα (και ιδιαίτερα αιματηρή) εκστρατεία του άντρα της στην Ινδία. Ο αρχιτέκτονας, όμως, την ερωτεύτηκε παράφορα και αρνήθηκε να τελειώσει τη δουλειά αν εκείνη δεν τον άφηνε να τη φιλήσει. Τα υπόλοιπα, τα φαντάζεστε...

Το φιλί του, άφησε σημάδι στο λαιμό της και όταν ο Ταμερλάνος επέστρεψε και το είδε, εκτέλεσε τον αρχιτέκτονα και καταδίκασε τη γυναίκα να φορά για την υπόλοιπη ζωή της βέλο στο πρόσωπο, ούτως ώστε να μην ξαναπροκαλέσει άλλον άντρα.

Η Νικολέττα έχει τον τρόπο να τρυπώνει εύκολα στις ντόπιες παρέες. Τα φανταχτερά μεταξωτά και τα μεγάλα φρύδια (ακόμα και όταν είναι ενωμένα μεταξύ τους) θεωρούνται ακαταμάχητα στοιχεία της γυναικείας γοητείας. Δεν φαίνεται στη φωτογραφία, αλλά τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες έχουν πολλά χρυσά δόντια.

Και στο Uzbekistan παιδευόμασταν αρκετά για να βρούμε βενζίνη μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα και αρκετές φορές αναγκαστήκαμε να καταφύγουμε στη «μαύρη αγορά»…

Η πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν φιλοξενεί μερικά ιδιαίτερης αισθητικής κτίρια, κυρίως γύρω από την Amir Timur Maydoni, όπως το καινούργιο Πολιτιστικό Κέντρο της πόλης.

Και το Hotel Uzbekistan ακολουθεί τον βασικό κανόνα της σοβιετικής αρχιτεκτονικής που θέλει τα οικοδομήματα ογκώδη κι επιβλητικά. Κλασικό τερατούργημα, ήταν κάποτε το καμάρι της περιόδου Hrustsov  (ναι, εκείνου που για να επιβληθεί στους συνομιλητές του κοπάναγε τα έδρανα του Ο.Η.Ε. με το τακούνι του παπουτσιού του). 

Αρκετά κιτς το Μουσείο του Ταμερλάνου, δεν έχει και τίποτα το σπουδαίο στο εσωτερικό του.

Η Τασκένδη είναι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη της Κεντρικής Ασίας και η τέταρτη σε ολόκληρη την πρώην Σοβιετική Ένωση. Ο καταστροφικός σεισμός του 1966 της στέρησε τα μνημεία του παρελθόντος, δημιούργησε όμως μια απλωμένη πόλη με εξαιρετικά κτίρια και πάρα πολύ πράσινο.

Η διάλυση της Μογγολικής αυτοκρατορίας αμέσως οδήγησε στην αναγέννηση των Τούρκικων λαών. Από μία μικρή φυλή της περιοχής προήλθε ο τύραννος των τυράννων, ο Τιμούρ ο Κουτσός ή αλλιώς Ταμερλάνος. Κι αυτός, όπως ο κι Chinggis Khaan, κατέσφαξε εκατοντάδες χιλιάδες αθώων ανθρώπων, θεωρείται όμως, ως ο πιο καλλιεργημένος και θρησκόληπτος από τους δύο. Τα μνημεία που άφησε σε Σαμαρκάνδη, Μπουχάρα και Χίβα, αυτό δείχνουν.

Μια σπουδαία συλλογή από παλιά αντικείμενα στο ολοκαίνουργιο (και φθηνό) boutique hotel επί της Rakatboshi kochasi, όπου και καταλύσαμε. Όλο το ξενοδοχείο ήταν γεμάτο από αντίκες!

Στον πεζόδρομο της οδού Sayilgokh (που τον αποκαλούν «Broadway»), ντόπιοι καλλιτέχνες εκθέτουν τις δημιουργίες τους.

Βόλτα στο Chorsu Bazaar, στη λαϊκή αγορά της πόλης. Βρισκόμενο ανάμεσα σε δύο μεγάλους ποταμούς (Amu Darya και Syr Darya), το Ουζμπεκιστάν είχε πάντα να επιδείξει μια πλούσια αγροτική παραγωγή ενώ παραμένει, ακόμα και σήμερα, η δεύτερη βαμβακοπαραγωγός χώρα του κόσμου.

Το θέατρο Ali-Shir Navai χτίστηκε το 1947 προς τιμή του μεγάλου Ουζμπέκου λογοτέχνη του Μεσαίωνα, 500 χρόνια από τη γέννησή του.

Η Κιργισία ήταν ο επόμενος σταθμός της περιπλάνησής μας στην Κεντρική Ασία.

Τα πρώτα χιλιόμετρα μετά το συνοριακό φυλάκιο ήταν αποκαλυπτικά του ανάγλυφου της χώρας. Το 94% του εδάφους είναι ορεινό και το μέσο υψόμετρο τα 2.750 μ., ενώ το 40% της συνολικής έκτασης ξεπερνάει τα 3.000 μ.

Οι παραδοσιακές σκηνές των Κιργίσιων (yurts), ζεστές τον χειμώνα και δροσερές το καλοκαίρι  είναι στοιχείο του νομαδικού χαρακτήρα της ζωής στην ύπαιθρο.

Πολλοί Κιργίσιοι θεωρούν πως το όνομά τους προέρχεται από τις λέξεις kyrk kyz που σημαίνει "40 κόρες", που συνδέεται με τον θρύλο των 40 ιθαγενών μητέρων της φυλής τους. 

Κατά άλλους η λέξη σημαίνει «άνθρωποι της στέπας». Η καταγωγή τους είναι Τουρκομογγολική και έχουν όλα τα ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά των Μογγόλων.

Ένα από τα καλά του να ταξιδεύει κανείς στο Κιργιστάν είναι η ευθύτητα των ανθρώπων. Κάθε στιγμή βρίσκεις ανθρώπους πρόθυμους να σε φιλοξενήσουν ή…

…απλά να σε καλέσουν στη yurt τους για ένα φλιτζάνι τσάι και ένα μπολ με φρέσκο γιαούρτι. 

Συν τοις άλλοις είναι σχεδόν βέβαιο πως θα φύγεις με ένα μπουκάλι kumis (γάλα φοράδας μετά από ζύμωση) για το δρόμο. Το OTMOK Pass (3.326 μ.) δεν είναι το ψηλότερο πέρασμα στη χώρα. Την ίδια μέρα ο δρόμος μας έφερε στα 3.680 μ., εκεί, όμως, είχε στρατιωτικό φυλάκιο και δεν μπορέσαμε να βγάλουμε φωτογραφία.

Τα δυο αδέρφια ποζάρουν όλο καμάρι μπροστά από το σπίτι τους.

Αν κοντά στην ευγένεια των κατοίκων προσθέσουμε το φανταστικό αλπικό τοπίο είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί βρήκαμε την Κιργισία…

…ως την πιο ελκυστική και φιλόξενη χώρα από όλες της πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας που επισκεφτήκαμε.

Καθ’ οδόν για την πρωτεύουσα Bishkek ο δρόμος περνούσε ανάμεσα από την κοιλάδα Talas, θέατρο πολεμικών συγκρούσεων ανάμεσα σε Άραβες και Κινέζους τον 8ο μ.Χ. αι.

Συνάντηση με συνάδελφο μοτοσυκλετιστή στα προάστια της πρωτεύουσας Bishkek. Η πόλη που μέχρι το 1991 λεγόταν Frunze (προς τιμή του ηγέτη των Μπολσεβίκων κατά την Επανάσταση του 1917),…

…είναι μαζί με την Ulaan Baatar οι πιο αδιάφορες πρωτεύουσες που έχουμε επισκεφτεί και δεν μας πρόσφερε τίποτα παραπάνω παρά μόνο ύπνο και φαγητό.

Την επόμενη μέρα μπαίναμε στο Καζακστάν.

Ο Jibek Jolly (ο Δρόμος του Μεταξιού) μας οδήγησε, μετά από αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα στο Turkistan, μεγάλο εμπορικό και θρησκευτικό κέντρο του 12ου αι., για να επισκεφτούμε… 

…το μαυσωλείο του Kozha Ahmed Yasaui (14ου αι.), ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα του Σουφισμού. Ο ισλαμικός «μυστικισμός» (από την αραβική λέξη σουφ=μαλλί, επειδή οι πρώτοι μουσουλμάνοι ασκητές φορούσαν ενδυμασία από χοντρό μάλλινο ύφασμα) διακρίνεται από τον σχηματισμό «αδελφοτήτων» με ειδικούς κανόνες, τελετές μυήσεως και πνευματικούς καθοδηγητές.

Οι δερβίσηδες είναι τμήμα αυτής της ιεραρχίας.Λέγεται ότι ο Δάσκαλος, σε ηλικία 63 ετών, αποσύρθηκε από τα εγκόσμια και έζησε την υπόλοιπη ζωή του σε ένα υπόγειο κελί, θρηνώντας έτσι για τον θάνατο του Προφήτη Μωάμεθ, ο οποίος είχε πεθάνει σε αυτήν την ηλικία.

Πριν το Μαυσωλείο, στα αριστερά, βρίσκεται μία πολύ καλή αντιγραφή του μικρού Μαυσωλείου του Rabigha-Sultan Begum του 15ου αι.

Η τεχνοτροπία παραμένει η ίδια κι εδώ, αντίστοιχη με τα άλλα μνημεία της Κεντρικής Ασίας. 

Στον Μ32 συναντήσαμε ένα ζευγάρι Τσέχων που ακολουθούσαν την ίδια με εμάς διαδρομή αλλά αντίστροφα. Το θέμα του ανεφοδιασμού (σε βενζίνη) ήταν και γι’ αυτούς ένα σημαντικό πρόβλημα.

Το Leninsk είναι μια τελείως άγνωστη πόλη του Καζακστάν. Με την ονομασία που απέκτησε από το 1995 και μετά (Baikonur) τη γνωρίζουμε όλοι. To Κοσμοδρόμιο, λίγα χιλιόμετρα ανατολικότερα βρίσκεται σε μια τεράστια έκταση 90 χλμ x 90 χλμ, νοικιασμένο από τη ρωσική κυβέρνηση μέχρι το 2050. Μη διανοηθείς να στρέψεις τη φωτογραφική μηχανή προς τα κείθε…

Η επόμενη πόλη (το Aralsk) απέχει 220 χλμ. Ένα τζαμί είναι πολλές φορές η μοναδική ανθρώπινη παρέμβαση δίπλα από τον δρόμο.

Μικρά καζάκικα χωριά μας δίνουν την ευκαιρία για μια σύντομη ανάπαυλα.

Οι Καζάκοι ήταν ένας νομαδικός λαός ποιμένων μέχρι τη δεκαετία του '20. Πράγματι, το όνομα Καζάκος σημαίνει «Ελεύθερος Πολεμιστής» ή «Περιπλανητής της Στέπας».

Οι περισσότεροι Καζάκοι έχουν Μογγολικά φυσικά χαρακτηριστικά, παρόμοια με αυτά των Κιργίσιων.

Café κι ενοικιαζόμενα κρεβάτια (μέσα στα παλιά βαγόνια), στη μέση του πουθενά…

To Aralsk ήταν κάποτε πολύβουο λιμάνι στη βορειοανατολική όχθη της ομώνυμης λίμνης. Οι σοβιετικοί, όμως, εξέτρεψαν τα ποτάμια που χύνονταν στην Αράλη για να ποτίσουν τις ολοένα και περισσότερες καλλιέργειες βαμβακιού, με αποτέλεσμα η λίμνη να εξαφανιστεί και να  φτάσει κοντά στο 1/5 της αρχικής της έκτασης. Το 2007 η Αράλη βρέθηκε στη χαμηλότερη στάθμη της και τα νερά της 100 χλμ. μακρύτερα από την πόλη.

Βόλτα στην κεντρική αγορά της πόλης με τον αέρα να λυσσομανάει και την ψιλή άμμο να σου γδέρνει το πρόσωπο.

Κάποτε στο σημείο αυτό υπήρχε η τέταρτη μεγαλύτερη λίμνη παγκοσμίως. Σήμερα θεωρείται ως η μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή παγκοσμίως. Τα ψαροκάικα στέκουν «τακαρισμένα» και περιμένουν τη λίμνη να ξαναγεμίσει.

Πράγματι, ένα φράγμα κι ένα μεγάλο κανάλι μήκους 13 χλμ. ξαναφέρνουν τα νερά του ποταμού Syr-Darya μέσα στη λεκάνη. Μέσα σε 4 χρόνια η στάθμη ανέβηκε 3,5 μ. Λίγα, σε σχέση με τη στάθμη που ήταν 21 μ. ψηλότερα το 1960, αλλά τουλάχιστον η αρχή έγινε. Πιστεύεται ότι σιγά-σιγά, θα αλλάξει και το μικροκλίμα της περιοχής και θα γίνει υγρότερο.

Αχανής η στέπα στο δυτικό Καζακστάν. Κάποτε παρείχε μια πολύ σημαντική φυσική πηγή –το χόρτο – απαραίτητη για να οικοδομηθεί μία από τις πιο αξιοθαύμαστες και επιτυχημένες  αυτοκρατορίες, αυτή των Μογγόλων νομάδων. Τον Αύγουστο του 2011, δεν έλεγε να τελειώσει.

Τα 400 χλμ. μέχρι το Karbutak απαιτούν ανεφοδιασμό. Καλό είναι να έχεις μεριμνήσει. Δεν υπάρχει τίποτα στο ενδιάμεσο.

Ευτυχώς κάποια στιγμή βρήκαμε ένα σπίτι, στη μέση του πουθενά κι ανταλλάξαμε δυο κουβέντες…

Από κάποιο σημείο και μετά ο δρόμος βελτιώνεται εντυπωσιακά. Μια ιδιαίτερη τεχνική που εφαρμόζουν στην οδοποιία (ένα παχύ στρώμα τσιμέντου κάτω από την άσφαλτο), δίνει ένα αποτέλεσμα τόσο βελούδινο …που κοντεύει να σε πάρει ο ύπνος. Η Κοζάνη βρίσκονταν 4.500χλμ. δυτικότερα!